جستاری پیرامون جنبش شیخ عبیدالله شمدینی

در میانهٔ آشوبهای سیاسیِ اواخر قرن نوزدهم، شیخ عبیدالله شمدینی چهرهای بود که از دل خانقاه نقشبندیه برخاست اما صدایش از مرزهای عرفان فراتر رفت. جنبشی که او در سالهای 18801881 شکل داد، تلاشی بود برای پاسخدادن به بیثباتی، ناامنی و فروپاشی ساختارهای محلی در سرزمینهای کردنشین. بسیاری این خیزش را نخستین تلاش منسجم برای بیان هویت جمعی کردها و طرح مطالبات سیاسی گستردهتر میدانند؛ حرکتی که بیش از آنکه صرفاً شورشی نظامی باشد، حامل یک ایده بود: «ملت بودن» و حق داشتن بر سرنوشت خود.

عبیدالله با تکیه بر نفوذ معنوی، جایگاه قبیلهای و تواناییاش در ایجاد اتحاد، نیرویی پدید آورد که توانست مناطق مرزی عثمانی و قاجار را تحت تأثیر قرار دهد. هرچند جنبش او نهایتاً با فشار دولتهای مرکزی متوقف شد و خودش به تبعید رفت، اما شکست به معنای خاموشی نبود. اندیشههایی که مطرح کرد ، درباره هویت، عدالت، و امکان شکلگیری یک نیروی اجتماعی مشترک که بعدها بخش مهمی از تاریخ سیاسی کردستان را شکل داد.

این روایت، بازتاب لحظهای است که یک رهبر صوفی دریافت گاهی تاریخ از مسیر خانقاه آغاز میشود و به میدان سیاست میرسد؛ و حتی پایان ظاهری یک قیام میتواند سرآغاز عصر تازهای باشد.