مهر میرزا ملکم خان ناظم الوله لژ فراموشخانه

میرزا مِلْکُمخان (: Հովսեփ Հակոբի Մելքումյան) (1833م 1212 ش - 1908م 1287 ش) ملقب به ناظمالدوله، ، ، و دوره و بنیانگذار در ایران است. او چاره کار ایران را تغییر خط میدانست و با رسمالخط ابداعی خود چندین کتاب چاپ کرد ولی دیگران کار او را پیگیری نکردند

ملکم خان در سال 1212 هجری خورشیدی در قصبه جلفا (که اکنون از محلههای اصفهان است) در خانوادهای متوسط زاده شد. پدرش میرزا یعقوب سنگتراش، از اصفهان بود که روی به اسلام آورد و در تهران مترجم سفارت روسیه بود.

ملکم خان برای تحصیل به فرانسه رفت و پس از بازگشت بارها به مأموریتهای سیاسی به اروپا سفر کرد.

میرزا ملکم خان پیشرو اصلاحات، نوسازی و مروج ایدهها و نهادهای مدرن بود در میان رجال دوره استبداد بیش از هر کسی در آشناکردن مردم به دستگاه تمدن جهان و منافع قانون و مزایای حکومت ملی سعی و کوشش نمود و تأثیر افکار او در روشنکردن ضمیر مردم و پیدایش مشروطیت بسیار گرانبها بود.

او اولین کسی بود که بذر قانون را در ایران کاشت چنانکه به میرزاملکم قانونی معروف گشت.

کارنامه فعالیتهای سیاسی وی مجموعه متضادی از ترویج افکار آزادیخواهانه و سوءاستفاده مالی و زدوبندهای سیاسی را شامل میشود. از مهمترین فعالیتهای وی میتوان به انتشار روزنامه قانون، تأسیس اولین فراموشخانه در ایران و مشارکت در اجرای قرارداد رویتر با پاول یولیوس رویتر، اشاره کرد.

در طول دوران حیاتش، ناصرالدین شاه دو بار وی را به دلیل تأسیس فراموشخانه و دریافت رشوه مورد خشم قرار داد. در مورد نخست دستگیر و به عراق تبعید گردید ولی با پادرمیانی میرزا حسینخان سپهسالار مورد عفو قرار گرفت و سفیر ایران در مصر شد. پس از انتصاب میرزا حسینخان سپهسالار به سمت وزرات امور خارجه و سپس صدارت عظمی، ملکمخان نخست به عنوان مشاور وی و سپس به سمت سفیر ایران در بریتانیا منصوب شد. در دوران سفارت در بریتانیا، میزرا ملکمخان به دلیل دریافت چهل هزار لیره رشوه به تهران احضار شد که از آمدن امتناع کرد و این بار نیز با پادرمیانی دوستانش به مدت پنج سال دیگر سمت خود را حفظ کرد. در همین دوران وی مقدمات اعطای امتیاز رویتر را فراهم کرد و همچنین به شاه پیشنهاد داد که برای تأمین مخارج سفر سوم خود به اروپا قرارداد لاتاری را به یک شرکت بریتانیایی بدهد که به دلیل مخالفتهایی در داخل ایران این امتیاز داده نشد و موجب آبروریزی برای شاه شد و میرزا ملکم خان نیز برای همیشه از چشم شاه افتاد.

پس از مرگ ناصرالدین شاه و در دوران مظفرالدین شاه، میرزا ملکم خان به عنوان سفیر به رم فرستاده شد و تا پایان عمر در سال 1908 میلادی در این سمت باقی ماند و در همانجا درگذشت