تاریخ احزاب سیاسی

وضعیت: دست دوم

نویسنده: محمد تقی بهار

سال چاپ: 1357

قطع کتاب:پالتویی

جلد: شومیز

در آغاز پیروزی مشروطه در سال 1285 خورشیدی دو حزب در ایران تشکیل گردید: مشروطه خواه و مستبد. اعیان و طبقۀ اول. طبقۀ سوم یعنی تودۀ مردم مستبد بودند و مشروطه خواهان را بی دین و انقلابی و هرج و مرج طلب میشمردند. مشروطه خواهان هم که تعدادشان کم بود ولی بیشتر آنان از طبقۀ باسواد و روشنفکر بودند و میتوان آنان را طبقۀ دوم نامید، مستبدان را جاهل و ارتجاعی و غارتگر میشمردند. اکثریت مردم ایران ارتجاعی و اقلیت مردم انقلابی و متجدد بودند و چون بعضی از علمای بزرگ با مشروطه و انقلاب موافقت کردند، سیاست انگلیس نیز محرمانه از مشروطه حمایت میکرد و شاه نیز سیاستی عقلایی و درباریانی دانا نداشت، در سال 1324 ق مطابق 1285 ش اقلیت بر اکثریت مسلط گردید و تجدد بر ارتجاع پیروز شد و فرمان مشروطه امضا گردید. در آن زمان هر کس برخلاف آزادی عقیده و آزادی قلم، مجلس، حکومت ملی و قانون دم میزد و این اصول را خلاف دریافت و مخالف مصلحت کشور می شمرد، مرتجع و مستبد نامیده میشد و کمترین مجازاتش این بود که از کارهای مملکتی محروم و خانهنشین شود. رفته رفته مرتجعین حس کردند که مقاومت در برابر این قوۀ تازه و حزب نوظهور، فایده ندارد. بنابراین نخست ساکت شدند و بعد خود را داخل مشروطه خواهان کردند یعنی بهاحزاب سیاسی پیوستند. در کتاب حاضر تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران در دورۀ احمدشاه قاجار تا انقراض سلسلۀ قاجاریه و سالهای پس از آن توسط ملکالشعرای بهار در دو جلد به رشته تحریر درآمده است.