آشنائی با فلسفه هنر و زیبائی شناسی

مقدمه

 کتاب پیش رو با هدف آموزش گام به گام مفاهیم اصلی فلسفه هنر با زبانی ساده نوشته شده است که میتواند برای همه هنرمندان و دانشجویان هنر به ویژه برای داوطلبان آزمون کارشناسی ارشد سودمند باشد. از آنجا که هدف اصلی کتاب آموزشی بوده است از ارجاعات داخل متن پرهیز شده و صرفا فهرستی از منابع مورد استفاده در انتهای کتاب ارائه گردیده است.

در تالیف کتاب حاضر  نکاتی در نظر گرفته شده که پیش از شروع به مطالعه، مروری بر این نکات مفید است:

الف- مخاطبین این کتاب دانشجویان یا فارغ التحصیلان رشتههای هنری در نظر گرفته شده است. نبابراین منطقی است که فرض کنیم مخاطبان این کتاب قبلاً مطالعه فلسفی زیادی نداشتهاند و در دروس دانشگاهی نیز این مباحث مطرح نشده است ولی اکنون باید به انبوهی از سوالات فلسفی پاسخ دهند. امیدواریم در صورتی که به توصیهها و نکات مطرح شده در این کتاب توجه شود، یادگیری فلسفه هنر و زیباییشناسی در حد آزمون کارشناسی ارشد دور از دسترس نخواهد بود.

ب- فلسفه هنر و فلسفه به طور عام را چگونه میتوان آموخت؟

اولاً مباحث فلسفی را صرفاً با فهم و ادراک می­توان یاد گرفت و تلاش برای حفظ کردن جملات فلسفی به معنای یادگیری فلسفه نیست. متاسفانه تکیه بر حافظه برای آموزش فلسفه هنر در حال حاضر در میان دانشجویان هنر رایج است اما ما با ذکر مثال­هایی از آزمون­های کارشناسی ارشد سال­های گذشته نشان خواهیم داد که تفهیم و ادراک مباحث فلسفی بهترین راه پاسخ گویی به سوالات است. بهتر است در همین ابتدای کار تصورات اشتباه را کنار بگذاریم؛ فلسفه نیز همانند ریاضیات بر فهم تکیه دارد نه بر حافظه.

ثانیاً آموختن فلسفه باز مثل ریاضیات نیاز به معلم دارد تا مفاهیم و موضوعات فلسفی را به ما تفهیم کند. بدون تفهیم مطالب و اصطلاحات خاص فلسفی، آموختن فلسفه بسیار دشوار و تقریباً غیر ممکن است.

ثالثاً معلم فلسفه میتواند یک کتاب آموزشی باشد. اما متاسفانه تا کنون در میان کتابهای منتشر شده به فارسی چنین کتابی تالیف یا ترجمه نشده است؛ منظور کتابی کاملاً آموزشی است که برای افراد غیر متخصص در فلسفه، نوشته شده باشد. به عنوان مثال یکی از کتابهای مهم در این حوزه که عموماً به عنوان منبع برای آزمون ارشد معرفی می­شود، کتاب «حقیقت و زیبایی» نوشته استاد بابک احمدی است که ذیل عنوان «درسهای فلسفه هنر» ارایه شده و نشان می­دهد که ویژگی آموزشی دارد اما تورق مقدمه آن مشخص می­کند که این کتاب، سواد فلسفی مخاطبان خود را در حد کارشناسی ارشد فلسفه در نظر گرفته و پس از آن به طرح مباحث خود پرداخته است. به همین دلیل چنان که تجربه نشان داده مطالعه این کتابِ مهم، بدون سواد فلسفیِ قبلی، برای اهالی هنر، ناکارآمد و حتی در برخی موارد گمراه کننده بوده است.

رابعاً کتاب حاضر هیچ پیش فرضی برای دانش فلسفیِ مخاطب خود در نظر نگرفته است و برای مخاطبی نوشته شده که پیش از مطالعه آن، هیچ اطلاعات فلسفی ندارد. بنابراین مولف خود را موظف دانسته تا هر اصطلاح و مفهوم فلسفی را که به کار برده با ساده ترین زبان ممکن تشریح و توضیح نماید و سپس به کاربرد آن واژه در جایگاه فلسفی­اش بپردازد. تجربه  چند سال تدریس به این شیوه، موفقیت­آمیز بودن آن را برای نگارنده به اثبات رسانده است. کتاب حاضر اولین تجربه در نوع خود میباشد که امید است مورد استفاده و استقبال قرار گیرد. مطالعه دقیق این کتاب در حکم معلم، راهنما و کلیدی است که میتواند برای فهم سایر کتابهای حوزه فلسفه هنر که فهرست­شان در انتهای کتاب آورده شده مفید واقع شود.