فیض شریفی

شاید سیدعلی صالحی اولین شاعر از این مجموعه باشد که به دلیل لحن خاص گفتار و آیت صمیمیتی که در کلامش بود، از موج ناب بُرید و در ترازو و تعادلی که میان موج ناب و شعر گفتار ایجاد کرده بود، وزنهی سنگین اشعارش را به نحوی خودآگاهانه به سمت شعر گفتار چرخاند و با وزنی طبیعی و متناسب و متوازن با گفتار روزمره مردم شهر در تداوم و تکامل شعر گفتار استارت زد. او شعری تکنوپاستورال (شهریـروستایی) را که قبل از او نمونهها و نمایههایی در شعر ایرج میرزا و نصرت رحمانی و فروغ فرخ زاد به دیده میآمد رونمایی کرد. خود شاعر بر این باور است که «ریشههای شعر گفتار به گاتهای اوستا و کلام حضرت حافظ باز میگردد شعر فروغ هم شعر گفتار است. محمد حقوقی بر این باور بود که

«سیدعلی صالحی توانست این عطّیه را نامگذاری و تبیین و تفسیر و تثبیت کند و تعمیم دهد»

 ؛ مثال میزنم :

دنبال دردسر نگرد/ همه چیز درست خواهد شد/ بالاخره انعکاس چاقو را فراموش خواهیم کرد/بالاخره مرغ سحر نیز با ما به میکده خواهد خواند/ بالاخره ما هم روزی/ به دلخواه خود زندگی خواهیم کرد/ حالا بیا برویم تجریش/ هوا محشر است/ یک حرفی با تو دارم/ قدم میزنیم

تمام ترسم از این است
که یک شب
بخواهی که به خوابم بیایی و من

همچنان به یادت
بیدار نشسته باشم

در آغاز کتاب سید علی صالحی (شعر زمان ما 9) می خوانیم

بیهیچ تردیدی مجموعهی بینظیر و پنج جلدی «شعر زمان ما» که تفسیر و تحلیل گزیده شعرهای پنج شاعر بزرگ معاصر: نیما، اخوان، شاملو، سپهری و فروغ را شامل میشود و طی سالیانی طولانی از سوی زندهیاد «محمد حقوقی» شاعر و محقّق فروتن فراهم آمده بود، گنجینهای گرانبهاست از شعر روزگار ما که انتشار آن با تلاش انتشارات نگاه میسّر شد و جامعهی ادبی اعم از روشنفکران و دانشجویان و دیگر اهالی فرهنگ از آن استقبال شایانی کردند و تجدید طبع چندبارهی هرکدام از مجلّدات آن، گواه بارز این ادعاست. دریغا در هشتم تیرماه 1388 محمد حقوقی، ملک این جهانی وانهاد و به مصداق «ای بسا آرزو که خاک شده»، کار تدوین مجلّدات بعدی شعر زمان ما، نافرجام ماند. آنچه اینک برابر خواننده است دورهای جدید از این مجموعه است که بهواقع حاصل تلاش و تتبّع محقق و ادیب معاصر «فیض شریفی» است که به روایت ایشان زندهنام «حقوقی» شش ماه پیش از فرونهادن قلم، دوام و پیگیری و تألیف سایر مجلدات را بدو سپرده بود. در دورهی جدید، فراهمآورنده سرودههای «سیمین بهبهانی»، «نادر نادرپور»، «سیاوش کسرایی»، «نصرت رحمانی»، «منوچهر آتشی»، «سید علی صالحی»، یدالله رویایی»، «فریدون مشیری»، «شمس لنگرودی»، «حمید مصدق» و «حسین منزوی» را مطمح نظر قرار داده و بیآنکه صرفآ قصد تقلید از شیوهی کار زندهیاد حقوقی را داشته باشد با روش و دیدی علمی و مدرن، با واکاوی و جستجوی برگهای ادبیات معاصر، ضمن تحلیل و نقد اشعار هر شاعر، بهگزینی از سرودههای اثرگذار شاعران مورد بحث را نیز عرضه کرده استانتشارات نگاه» مفتخر است در آغاز دههی پنجم فعالیتهای فرهنگیاش، در کنار چاپ آثار بزرگان ادب معاصر ایران، بار فرونهادهی زندهیاد محمد حقوقی را دگربار بر دوش گرفته و با چاپ دیگر مجلدات آن که به سعی «فیض شریفی» فراهم آمده، این بار را به سرمنزل مقصود برساند. بهیقین این مجموعه همراه با تجدید طبع مجلدات پیشین، چنانکه گفته آمد مجموعهی «شعر زمان ما» را به گنجینهای بیبدیل بدل خواهد کرد که هیچ آشنا به شعری از آن بینیاز نخواهد بود

در انتهای کلام، یادی دیگر از «محمد حقوقی» این استاد فرهیخته و شعرشناس شاخص داشته باشیم که بهقول سهراب سپهری در شعر «دوست» :

«بزرگ بود

و از اهالی امروز بود

و با تمام افقهای باز نسبت داشت»

            علیرضا رئیسدانایی

سخن ناشر              9

پیشگفتار   11

زندگینامهی سید علی صالحی             13

زمینههای تاریخی، سیاسیـاجتماعی و ادبی سید علی صالحی 16 ـ چکیدهای از شاخصهها و چگونگی بیان و مفاهیم شعری دفترهای شعری سیدعلی صالحی 22 ـ سبک و شاخصههای 21 مجموعه شعریِ شاعر 24 ـ استعاره 32 ـ مجاز 33 ـ پارادوکس (متناقضنما) 33 ـ کارکردهای موسیقایی در زبان گفتار و شعر سیدعلی صالحی 34 ـ موسیقی کناری (قافیه و ردیف و تکرار)  39

از آوازهای کولیان اهوازی (1356-1350)             45

هجای بلند باستانی 51 ـ در خواب مرسلین 53 ـ در انحنای رود 55 ـ مجالی نیست  57

منظومهها (1360-1357)       59

به همین سادگی 65 ـ عاشقانه  68

لیالی لا (1362-1361)        71

سرود سقراط در شام شوکران  77

پیشگو و پیاده شطرنج (1364-1363)        81

با گُل 87 ـ زن 89 ـ نه این 91 ـ شب کفتار  92

مثلثات و اشراقها (1367-1365)           95

در اخطار خاکستر 101 ـ حواشی 103 ـ صدای زخم  104

عاشق شدن در دی ماه، مردن به وقت شهریور (136-1368)         105

سِجِل 115 ـ آرزوهای مشترک 116 ـ مثلا 118 ـ رو به یک طرفی 122 ـ شوکران 124 ـ تمام 128 ـ اینجا 129 ـ هووَه!! 130 ـ وقتی که خیلی خوشحالم 131 ـ تَغزلِ تاریک 132 ـ مراثی برای پلکهایت 133 ـ تعویذ  134

دیر آمدی ری را (1373-1370)            135

داستان بلند ریرا در واپسین شب آن هزارهی رؤیا 145 ـ باد، بلاهت، یا واژهای در همین حدود 147 ـ همگان را شبیه شما دیدهام 148 ـ رمهی رؤیا 149 ـ برگردیم سر اصل مطلب 150 ـ برای صفحهی شعر یک روزنامه رسمی 151 ـ محال 152 ـ دوئی، دالایی، لاما، دوئی 153 ـ ادامهی همان اولا و آخرآ 154 ـ همیشه منتظر خبری خوش خوابهای تو را مرور میکنم 156 ـ حروف 157 ـ بگذارید حرفم را بزنم! 159 ـ سکوت، فراموشی، و آرامش  161

نامهها و نشانیها (1374)           163

1. سلام 173 ـ 2. بیا برویم روبهروی باد شمال 175 ـ 3. دارم هی پابهپای نرفتن صبوری میکنم 177 ـ 4. نه پرسوجو مکن 178 ـ 5. سرانجام باورت میکنند 180 ـ 6. قبول نیست ریرا 182 ـ 7. درست که من 184 8. به گمانم باید 187 ـ 9. نه من سراغ شعر میروم 189 ـ 10. میتوانم کنار تو باشم و 191 ـ 11. اشتباه از ما بود 192 ـ 12. در ارتباط مخفی با خواب گریهها 193 ـ 13. من راه خانهام را گم کردهام ریرا 195 ـ 14. بیقرارم 198 ـ میدانم 201 ـ میدانم، حالا سالهاست 206

سفر به خیر (1375)    209

نوبت 219 ـ نمیدانم چرا اسمی ندارد 221 ـ جابهجایی در آغاز و پایانِ یک موضوع 223 ـ دارد باران میآید 225 ـ یادآوری 227 ـ میدان هِرَوی 229 ـ با آنها که بالای دیوار نشستهاند 234 ـ پُل و تکرارِ همان ترانهی معلوم 237 ـ قضیه از این قرار بود  239

ساده بودم، تو نبودی، باران بود (1377-1376)         241

مردهام باز خواهد گشت 247 ـ در خانه 250 ـ بین راه 253 ـ سلام یعنی برای همیشه خداحافظ! 256 ـ اتفاق 260 ـ گوشْزَد 262 ـ باجهی تلفن         264

آخرین عاشقانههای ری را (1378)            267

از گریههای عَلو 275 ـ زندگی 277 ـ چیزی نیست، دو سه خطِ ساده است. 279 ـ اسمها، خطْخوردگیها، و روزگارِ حرفِ عجیبِ «خ»             281

رویاهای قاصدک غمگینی که از جنوب آمده بود (1378)              285

حالا سالهاست 291 ـ وقتی 294 ـ برای اول و آخر  297

آسمانیها (1378)     299

تو باید یک جایی همین اطرافِ آشنا باشی 307 ـ در دامنههای بینشانِ باغی دور 309 ـ ما میبایست میفهمیدیم 311 ـ قرائتِ خطوطی خیس از خوابِ چشمهای مادرم  313

دعای زنی در راه (1379)         317

بخواه! 323 ـ شاید 325 ـ نجاتدهنده 328 ـ بینا 330 ـ آن 333 ـ بخواه!  334

دریغا ملاعمر (1380)              337

از مویههای بُرقَعپوش کابلی 343 ـ کتاب و مَرهَم و عصا 346 ـ کمپِ خیرآباد 347 ـ از طرفِ تأمینات طالبان 348 ـ دختری اهل هرات به من گفت: 350 ـ تو بن لادن! 352 ـ تهران خیلی بزرگ است، من از تاجیکانِ هزارهام. 354 ـ راه خانه فراموشم شده بود  357

چیدن محبوبههای شب (1380)   359

ترانهی اول (شین) 365 ـ دال 366 ـ ترانهی دوم (شین) 367 ـ ز (هی) 368 ـ دال (امشب) 370 ـ دال (همهی ما) 371 ـ ه  (دنیای غمانگیز نادرستی داریم) 373 ـ ر (بعضیها چه راحت به خواب میروند) 375 ـ دال (در بازی باد و) 377 ـ ز (مهتابیترین شامگاه راه جنوب) 378 ـ ه  (همین است که هست) 381 ـ دال (باد از احتیاط پاورچین پردهها)  382

سمفونی سپیدهدم (1386)         383

راه 391 ـ دلداریهای پیشِ پا افتادهی مخاطبی393 ـ که دوستش میدارم 393 ـ عرضِ کوتاهی داشتم آقا! 394 ـ وجه مشترک 395 ـ زمزمه در داد، گاه 397 ـ گورستانِ دورِ کرج 399 ـ بند هفتم از پردهی آخر 402 ـ کتاب اسامیِ بعضی بهیاد ماندگانِ من  405

قمری غمخوار در شامگاه خزانی (1386)       407

1. کسی از این راه عبور نخواهد کرد 415 ـ 2. هیچ پناهگاهی نیست 415 ـ 3. دَرهی بوتههای مورت 415ـ 4. سردش بود 416 ـ 5. گرگِ پیر پایینِ دره 416 ـ 6. از پشتِ سنبلههای بلند 416 ـ 7. اولی هی حرف میزد 416 ـ 8. خوابِ یکی درخت 417 ـ 9. بر ایوانِ خانهی نی 417 ـ 10. کالسکهای کهن سال 417 ـ 11. قمریِ غمخوار 417 ـ
2. نمیدانم میروند 418 ـ 13. تا چشم کار میکند 418 ـ 14. گربهی بازیگوش 418 ـ 15. موسم بهار 418 ـ 16. به جایِ جوانه 419 ـ 17. بیشهی گز 419 ـ 18. لرزشِ مدامِ آب و نور 419 ـ 19. تا گلو در آب 419 ـ 20. فقط کلاغی پر زد و رفت 420 ـ 21. لیمویِ دزفول، خرمای بهبهان 420 ـ 22. آوای اندوهگین مرغی در مه 420 ـ 23. نهانگاهِ عطرآلودهی آهو 420 ـ 24. دو بُز 421 ـ 25. ماه، برهنه و بیقرار 421 ـ 26. دو سوی راه 421 ـ 27. آب میخورند با هم 421

انیس آخر همین هفته میآید (1389)          423

بعد از سی سال، یا زمانی همین حدود! 431 ـ صرف هر سه زمانِ شما 434 ـ امروز چه ساعتی هستید، میخواهم بیایم ! 436 ـ کمی آرامتر 439 ـ مصرانه تأکید میکنم !443 ـ با دو  دیدهی  باژگون 451 ـ سنگفرشِ کنیسهی عیسا 455 ـ و گاهی اشتباه نکن! 459 ـ از شما چه خبر؟ 463 ـ رسید!؟  468

زیارتنامهی مُرغِ سَحَر      471

و همخوانی دخترانِ خرداد ماه 471 ـ زیارتنامهی مرغ سحر و همخوانی دخترانِ خرداد ماه 473 ـ بیبازگشت 479 ـ بامها، کوچهها، کلمات 480 ـ که مُنتهات منم 481 ـ جهان 483 ـ نیزه و گل سرخ     486